Kultura bezpieczeństwa

Kultura bezpieczeństwa

Naukowcy i praktycy działający w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy często powtarzają, że każde przedsiębiorstwo ma swoją niepowtarzalną kulturę bezpieczeństwa. Ale co właściwie oznacza termin kultura bezpieczeństwa? A czym jest klimat bezpieczeństwa? Spróbujmy krótko zdefiniować te pojęcia.

 

Kultura bezpieczeństwa określana jest jako zbiór indywidualnych i grupowych reguł, norm, założeń, wartości, przekonań, umiejętności, które wpływają na skuteczność i jakość zarządzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie. E. Scott Geller podkreśla, że na kulturę bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie mają wpływ trzy elementy. Pierwszy z nich to środowisko fizyczne pracy. Jest to nic innego jak maszyny, narzędzia wykorzystywane w pracy, ale także sposób organizacji stanowiska pracy. Drugi element to zachowania pracowników, rozumiane jako przestrzeganie przepisów bhp, przekaz informacji, współpraca, przejawianie troski o bezpieczeństwo. Trzecim elementem jest wiedza, umiejętności i motywacja pracowników, czyli ich cechy wewnętrzne. Oceniając te elementy możemy określić kulturę bezpieczeństwa w danym przedsiębiorstwie, aby móc ją dalej świadomie i skutecznie kształtować i rozwijać.

 

Klimat bezpieczeństwa

 

Ważnym i nieodłącznym elementem kultury bezpieczeństwa pracy jest klimat organizacyjny. Pozwala on na zidentyfikowanie problemów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które zauważają pracownicy. Klimat bezpieczeństwa odzwierciedla atmosferę związaną z bezpieczeństwem w pracy, pozwala ocenić jaką rolę i ważność pracownicy przypisują bezpieczeństwu w przedsiębiorstwie, w którym pracują. Badanie klimatu bezpieczeństwa traktowane jest jako przejaw kultury bezpieczeństwa, a także jako jej miernik, gdyż pozwala zobaczyć i ocenić czy podejmowane działania z zakresu BHP przynoszą zamierzony skutek.

Dlaczego kompleksowy pomiar poziomu kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie jest tak ważny? Otóż dogłębna ocena tego poziomu i ustalenie czy jest on wysoki czy niski, umożliwia poznanie mocnych i słabych stron bezpieczeństwa w firmie, pozwala określić dominujące wzorce zachowań, ocenić pracownicze postawy wobec ryzyka i bezpieczeństwa. Co za tym idzie – dzięki temu możliwe jest zaplanowanie, a następnie skuteczne wdrożenie programów, które będą miały na celu poprawę bezpieczeństwa w miejscu pracy i zminimalizowanie wypadków przy pracy.

Ponadto pomiar kultury i klimatu bezpieczeństwa jest niezwykle pomocny w odnajdywaniu przyczyn wypadków podczas pracy, szczególnie jeśli wśród powodów wypadków w pracy  wyróżnia się takie przyczyny jak techniczne, organizacyjne oraz też ludzkie. Statystyki wskazują, że najczęstszą przyczyną wypadków w pracy jest właśnie tzw. "czynnik ludzki". Dlatego też warto pracować nad psychospołecznymi aspektami bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie.

Należy pamiętać, że na zachowanie pracownika, jego decyzje i wybory związane z bezpieczeństwem w miejscu pracy ma wpływ nie tylko kultura bezpieczeństwa, ale także siła przywództwa i wpływ precyzyjnej komunikacji w przedsiębiorstwie. Jako że "przykład idzie z góry", pracownicy firm, w których przełożeni, kierownicy, menadżerowie poważnie podchodzą do aspektów związanych z bezpieczeństwem w miejscu pracy i zachowują się zgodnie z wymaganymi przepisami i zasadami, podwładni również starają się wtedy zachowywać w sposób bezpieczny. Śmiało można zaryzykować więc stwierdzenie, że pracownik, który widzi jak jego przełożony nie stosuje środków ochrony osobistej, sam rzadziej będzie sięgał po takie środki (np. nie będzie zmieniał obuwia, będzie zdejmował okulary ochronne czy świadomie unikał nakładania ochronnego nakrycia głowy).

Tworzenie bezpiecznych warunków w miejscu pracy zależy nie tylko od działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo/organizację, ale również od indywidualnego nastawienia i przekonań każdego pracownika. Liczne badania psychologów dotyczące analizy wpływu cech jednostki na podejmowanie zachowań bezpiecznych wskazują, że pracownik, który (ogólnie mówiąc) przestrzega zasad BHP w porównaniu z pracownikiem-ryzykantem jest bardziej refleksyjny, systematyczny, powściągliwy, rozważny, preferuje stabilność i znane sytuacje, a przy tym jest mniej spontaniczny i mniej impulsywny. Dodatkowo pracodawca, który zna postawy wobec bezpieczeństwa swojego pracownika, może przewidywać czy będzie on zachowywał się na stanowisku pracy bezpiecznie czy jednak raczej ryzykownie. Jeśli postawy, jako ukształtowany czynnik psychiczny, silnie wpływają na ludzkie zachowania – w tym przypadku na te zgodne z zasadami BHP lub te niebezpieczne to znajomość postaw pracownika pozwala w efekcie również na skuteczne podejmowanie działań mogących poprawić bezpieczeństwo, a tym samym zmniejszyć liczbę wypadków przy pracy.