Komunikacja interpersonalna wewnątrz każdej firmy przybiera wiele różnych form, a wielu pracodawców święcie wierzy, że te przyjęte w ich firmach są jakże proste, czytelne, odpowiednio zbudowane, a więc powinny być w 100% skuteczne. Szczególnie jeśli chodzi o przestrzeganie zasad BHP, bo obok przepisów narzuconych rozporządzeniami, pojawia się cała masa własnych pomysłów jak zadbać o bezpieczeństwo pracowników. A co jeśli pracownicy widzą te z pozoru wyraźne komunikaty inaczej? Co jeśli dla nich przekaz jest inny niż założono odgórnie, a pracodawca nie ma o tym pojęcia?
W miejscach, gdzie potencjalnie może dojść do wypadku, wiele organizacji umieszcza wizualne informacje ostrzegawcze mające na celu zmotywowanie pracownika do większej uważności. I tak np. na schodach pojawiają się informacje: „trzymaj się barierki”, „idąc po schodach nie rozmawiaj przez telefon”, „idź ostrożnie”, itp. Są to oczywiście niezwykle przydatne, a nawet potrzebne środki prewencyjne, jednak obserwując wiele różnych zachowań nasuwa się kilka pytań:
- jak naprawdę pracownicy reagują na takie ostrzeżenia?
- czy ostrzeżenia istotnie przyczyniają się do zmiany zachowania powodując większą uważność?
- czy ostrzeżenia rzeczywiście pozwalają wytworzyć prawidłowe nawyki w kierunku zachowań bezpiecznych?
Case
Prowadząc badania w zakresie diagnozy kultury bezpieczeństwa rozmawiamy zwykle z pracownikami różnego szczebla. I słuchamy o tym, jak pracownicy odbierają propozycje działań profilaktycznych wskazując na ich niską efektywność:
- Przykleili informację „trzymaj się barierki idąc po schodach”, pewnie po to, aby w razie wypadku mogli zrzucić winę na pracownika.
- Są informacje na barierkach, ale nikt na to nie zwraca uwagi.
- Chodząc po schodach trzymam się barierki, ale kiedy ktoś idzie i rozmawia przez telefon nie reaguję, bo to nie moja sprawa.
Aby zmienić zachowania pracowników i nauczyć ich uważności, to od strony organizacyjnej, z całą pewnością obowiązkiem pracodawcy jest tak zorganizować pracę pracownikowi, aby pracownik mógł wykonywać pracę w sposób bezpieczny. Jeśli pracodawca decyduje się na wprowadzenie wizualnej drogi komunikacji (tabliczki, oznaczenia, infografiki, itp.) co w przypadku BHP jest jak najbardziej zasadne, to każda informacja o potencjalnym zagrożeniu powinna być przekazana w sposób jak najbardziej czytelny i zrozumiały dla odbiorcy. I słowem-kluczem jest tu na pewno określenie „odbiorca”, a więc pracownik, który choć widzi oznaczenia i ostrzeżenia to nie bierze ich na poważnie, tym samym świadomie podejmując zachowania ryzykowne.
W refleksji nad ryzykiem, jego zagrożeniami i podejmowanymi działaniami prewencyjnymi ważną rolę odgrywają oczywiście same sposoby informowania ludzi o niebezpieczeństwie. Celem komunikatu nie jest przecież to CO chce się powiedzieć lub przekazać, ale to, jaki EFEKT pragnie się wywołać i co dzięki wypowiedzi osiągnąć.
Jak więc zachęcać pracowników do zapobiegliwości w podejmowaniu ryzykownych zachowań? Prof. P. Gasparski dzieli się wytycznymi w tym zakresie w swoim tzw. Modelu Gotowości do Prewencji ("Psychologiczne wyznaczniki gotowości do zapobiegania zagrożeniom”, 2003).
1. Koncentruj się na profilaktyce, nie na zagrożeniu.
2. Podawaj dokładne, konkretne, proste przepisy, co i jak trzeba zrobić.
3. Przedstawiaj przepisy tak, aby było oczywiste, że są:
- adekwatne do sytuacji
- skuteczne
- łatwe do wykonania
- bezkosztowe
4. Przedstaw wytyczne tak, aby mogły stać się atrakcyjną normą społeczną. Niech będą proste, łatwe i przyjemne.
Pamiętajmy, że nie wystarczy przykleić na ścianie informacji z ostrzeżeniem, aby komunikat został przez pracownika zrozumiany i spowodował u niego zmianę zachowania. Za pomocą właściwie skrojonej komunikacji, zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej, potrzebne jest budowanie silnego poczucia odpowiedzialności za bezpieczeństwo. I jeśli tylko nie będzie to kolejny mdły komunikat w korytarzu firmy to jest spora szansa na to, że nie dość, iż pracownicy sami z siebie będą zachowywać się w sposób bezpieczny, to jeszcze będę umieli zwrócić uwagę innym łamiącym standardy bezpieczeństwa.